Хичээл 1: Бодит баймж утга илэрхийлэх үгс (Expressing concrete situation or certainty)

“чухам ,чухамдаа, чухамхүү” (really, in fact ) гэсэн үгсээр бодит баймж утгыг илэрхийлнэ.

А. Эдгээр нь чухам юу, чухам яаж, чухам ямар, чухам хаанаас ,чухам хаашаа ,чухам аль, чухам xэн гэх мэтээр асуух төлөөний үгийн өмнө орж, тухайн үгийн утгыг эрчимжүүлсэн шинжтэй байдаг. (The use of these three modal adverbs just before an interrogative proword will intensify the concrete meaning of the sentence, e.g: чухам юу, чухам яаж, чухам ямар, чухам хаанаас, чухам хаашаа ,чухам аль, чухам xэн… )

1. чухам юу = Чи түүнд чухам юу ярьсан бэ?
   What in fact did you tell him?
   Би чиний чухам юу хийдгийг мэдмээр байна.
   I would like to know what you really do.
   Энд чухам юу болоод байна аа ?
   In fact, what is happening here?
   Чамд чухам юу хэрэгтэй вэ ?
   What do you really need?
2. чухам яа = Чи тэгээд чухам яаж энд ирэв ?
   In fact, how did you arrive here?
   Энийг чухам яаж хийвэл сайн бэ ?
   How to do this really well?
   Чи одоо ингээд чухам яаж амьдарна гэж бодож байна?
   Now, how do you really think to live in the future?
3. чухам хаа = Та нар чухам хаа хүрэх вэ ?
   Where in fact will you arrive?
   Би таныг чухам хаа үзлээ?
   Where did I really see you?
   Тэдний чухам хаа очсоныг мэдмээр байна.
   I really would like to know where is it they went.
4. чухам хаанаас = Чухам хаанаас гараад ирснийг бүү мэд. Хоёр хүн л гэнэт зогсож байсан.
   I absolutely don’t know where they really came from. Two men were just standing here.
   За олон юм бүү ярь. Энийг чухам хаанаас авснаа хэл.
   Don’t say so many things. In fact, tell me where did you get this?
   Энэ тухай чухам хаанаас асуух вэ ?
   Where really to inquire about this?
5. чухам хаашаа = Одоо тэгээд чухам хаашаа явах ёстойгоо өөрөө шийд.
   Now, decide for yourself where you really have to go.
   Манай найзыг чухам хаашаа явсныг хэн ч мэдэхгүй ээ.
   Nobody knows to where my friend really went.
6. чухам аль = Эдгээрээс чухам аль нь сайн бэ?
   What in fact is the best among these?
   Чи тэгээд чухам аль хүнтэй уулзсан бэ ?
   So, with which person in fact did you meet?
   Та чухам аль сэдвийн талаар ярихаа өмнө нь хэлнэ биз.
7. чухам хичнээн= Танай өвөө чухам хичнээн улсаар аялсан бэ ?
   By how many countries did your grandfather really travel?
   Та чухам хичнээн өдөр сурах вэ ?
   How many days will you really study?
   Танай гэр бүлийн хүн чухам хичнээн хэл мэддэг юм бэ?
   In fact, how many languages does your spouse know?
8. чухам ямар = Тэр чухам ямар учраас ингэж хэлснийг гайхаж сууна.
   I am puzzled by just for what reason he has said this.
   Бат чухам ямар учраас надад муу санах болов?
   Why did Bat get really angry with me?
9. чухам хэн = Би зүгээр чухам хэн хийснийг мэдмээр байна.
   I would just like to know who really did it.
   1.  -д            Чи чухам хэнд хайртайгаа хэл.
      Tell whom you really love.
      -ийг        Чухам хэнийг гомдоож байгаагаа мэдэж байна уу?
      Do you know whom exactly you’re hurting?
      -ээс         За, миний хүү чухам хэнээс асуухаа сайн бод.
      Well, my son, think from whom you will really have to ask?
      -рүү         Би одоо чухам хэн рүү утасдахаа мэдэхгүй л байна.
      Yet, I don’t really know whom exactly to call.
      -тэй         Ер нь хүн чухам хэнтэй найзалж байгаагаа сайн мэдэх нь чухал.
      Well, it’s very important to really know with whom exactly we will become a friend.
      -ий           Та нар ер нь чухам хэний төлөө амьдарч байна вэ?
      In fact, for whom are you really living?
10. чухам ямар = Би чухам ямар болсон байна?
    How have I really turned out?
    Чамд чухам ямар өрөө хэрэгтэй вэ?
    In fact, what (kind of) room do you need?
    Манайд чухам ямар хүн ирсэн бэ ?
    At home, who has really arrived?
11. чухам энэ = Тэр чухам энэ тухай л хэлмээр байсан уу?
    Did he really only want to talk about this?
    тэр = Би чухам тэр тухай юу ч сонсоогүй.
    I really didn’t hear anything about that.
12. чухам хэдийнээс = Чухам хэдийнээс өвдөж эхэлсэн бэ ?
    In fact, starting when did you feel sick?
    Та яг чухам хэдийнээс явахыг нь мэдэх үү?
    Do you know when you will really be leaving?
13. чухам юунд = Чи тэр их мөнгийг чухам юунд хэрэглэснээ хэл.
    Tell what you really did with such a big amount of money?
    Та чухам юунд дуртай юм бэ?
    What do you really like?
14. чухам яагаад = Чухам яагаад миний сайн найз надад худал хэлэв?
    Why did my good friend really tell me lies?
    Би чухам яагаад ийм юм хийснээ өөрөө ч сайн мэдэхгүй байна.
    Even I really don’t know why I did such a thing.
15. чухам хэдийд = Чи түүнтэй чухам хэдийд танилцсан бэ?
    When did you really get to know him?
    Танай дарга чухам хэдийд ирэх бол ?
    In fact, when will your boss be coming?
16. чухам аль хэр = Чухам аль хэр хэмжээтэй хийвэл дээр вэ?
    How much is in fact a good proportion?
    Та бидэнд чухам аль хэр сурч мэдсэнээ шалгуул.
    Let us check what is really the level of our knowledge?

Б. “үнэхээр, үнэндээ” гэсэн утгаар хэрэглэгдэж болно. (With the meaning of “truly, really, in fact”)

1. Яг энэ тухай бодоход чухам хэцүү л байна.
   When I think about this, it’s really difficult.
2. Та л чухам тусал. Өөр хэнээс гуйх билээ.
   Truly you can help. Who else could I possibly ask.
3. Би одоо л чухамхүү яах ёстойгоо ойлгож байна.
   Only now do I really understand what I have to do.
4. Түүнд чухамдаа олон үг хэлмээргүй байна.
   In fact, I did not want to tell him many words.
5. Чамайг ингэнэ гэж чухамхүү өмнө нь мэдсэн бол…
   If I really had known before that you would do this…

В.”яг” гэсэн цагийн утгаар хэрэглэгддэг. (With the temporal meaning of “just, precisely, exactly”.)

1. Одоо л чухам гэрлэдэг нас.
   Now is really the right time to be married.
2. Тэр чухам явах үедээ л энэ тухайгаа ярьсан.
   He talked about this precisely when he was leaving.
3. Чи чухам сурах насандаа л сурч авахгүй бол хэцүү шүү.
   If you really don’t study at the proper age to do it, it will be difficult.
4. Би ер нь чухам ажил дээрээ л тайван байж чаддаг.
   Usually, it is only during my work that I am really able to be peaceful.

Г. Харилцан ярьж байгаа хүнийхээ санааг дэмжиж, талархах, зөвшөөрөх утгаар хэрэглэгддэг.With the meaning of agreeing with an opinion, supporting an idea in a context of a discussion

1. – Би чамд зориулж энийг авлаа. Чи дуртай биз дээ?
   – I have brought this for you. You like it, don’t you?
   – Чухам аа, чухам. Би бас авъя гэж бодож байсан юм.
   – Of course, yes. I was planning to buy it.
2. – Одоо хүйтрэх нь ээ?
   – Now, it is cold, isn’t it?
   – Чухам аа, чухам. Хүйтрэх цаг ч боллоо.
   – Yes, indeed. It is becoming cold.